Co możemy zrobić lub świeć mądrzej!

Nocne oświetlenie stanowi część teraźniejszości tak samo jak samochody, komputery czy internet. Zatem rozwiązanie problemu nie polega na wyłączeniu tego oświetlenia, ale na jego efektywniejszym wykorzystaniu. Nie używajmy lamp z oprawami kulistymi! Używajmy lamp z oprawami kierującymi światło tylko w dół. Zamiast „białego” światła lamp rtęciowych, korzystajmy z pomarańczowego światła wydajniejszych lamp sodowych. Nie olśniewajmy...

Nocne oświetlenie stanowi część teraźniejszości tak samo jak samochody, komputery czy internet. Zatem rozwiązanie problemu nie polega na wyłączeniu tego oświetlenia, ale na jego efektywniejszym wykorzystaniu. Nie używajmy lamp z oprawami kulistymi! Używajmy lamp z oprawami kierującymi światło tylko w dół. Zamiast „białego” światła lamp rtęciowych, korzystajmy z pomarańczowego światła wydajniejszych lamp sodowych. Nie olśniewajmy źle skierowanym, ostrym światłem silnych halogenów. Ustawmy je tak by świeciły w dół pod siebie! Nie świećmy zbyt jasno! Jeśli będziemy używać światła rozsądnie, pozytywnie odczuje to nie tylko nocne środowisko naturalne, ale również nasz portfel. I znów nad naszymi głowami zobaczymy gwiazdy, i będziemy łatwiej zasypiać!

© Instituto de Astrofisica de Canarias

Od połowy lat 90. obserwujemy postępujący wzrost inwestycji budowlanych w w Bieszczadach. Powstaje tu coraz więcej domów jednorodzinnych, pensjonatów, gospodarstw agroturystycznych, do każdego z nowych budynków doprowadzane są media, w tym elektryczność zapewniająca m.in. oświetlenie tych budynków. Jednak mało kto z inwestorów zdaje sobie sprawę, że niewłaściwy rodzaj oraz nieodpowiedni montaż oświetlenia to nie tylko wzrost kosztów oświetlenia, ale również poważny problem dla środowiska naturalnego. Coraz bardziej wszechobecne światło cywilizacyjnego pochodzenia, często włączane przez człowieka na całą noc, zakłóca zegary biologiczne żywych organizmów wpływając na ich możliwości odżywiania się, prawidłowe wytwarzanie melatoniny, kondycję fizyczną oraz możliwość rozmnażania się. Źle zamontowane i nieodpowiednio dobrane oświetlenie to również poważny problem dla ludzkiego zdrowia. Naukowo udowodniono zależność pomiędzy tym czynnikiem a wzrostem zachorowań na choroby cywilizacyjne, zagrożenie bezsennością i stresem, nadpobudliwość. Niestety prognozy dla Europy jeśli chodzi o wzrost zanieczyszczenia sztucznym światłem są zatrważające.

Źródłem tego zanieczyszczenia jest …
… źle zaprojektowane oświetlenie zewnętrzne (oświetlenie uliczne, iluminacja budynków, oświetlenie reklam, itp.), które: jest nieodpowiednio osłonięte lub źle skierowane, jaśniejsze niż jest to potrzebne lub działa w czasie, gdy jest zbędne.

Najgorszy dla nieba i najmniej ekonomiczny sposób oświetlania terenów zabudowanych. Światło emitowane przez okrągłe lampy emitowane jest również prosto w niebo oraz bezpośrednio oświetla okna mieszkańców zakłócając ich nocny odpoczynek. Na dodatek aż 60% emitowanego światła tak naprawdę w ogóle nie oświetla terenu, a przeznaczona nań energia elektryczna jest bezpowrotnie marnowana.

Warto podkreślić, że niszczenie nocnego nieba wynika przede wszystkim z niewiedzy inwestorów i mieszkańców regionu, a nie z ich celowego działania. Tymczasem dobranie odpowiedniego oświetlenia to nie tylko oświetlenie estetyczne i ekologiczne, ale również możliwość zredukowania rachunków pokrywających oświetlenie nawet o 60%! Kluczem do poprawy sytuacji jest edukacja i wprowadzenie odpowiednich przepisów.

Jeśli źródło problemu tkwi w błędnych decyzjach człowieka, możemy na wielu obszarach stan rzeczy poprawić. Jak? Stawiając na edukację i wykorzystanie szansy, jaką daje prawdziwie ciemne nocne niebo.

Ważnym czynnikiem jest sposób rozpraszania światła emitowanego np. przez lampy uliczne czy też przydomowe oświetlenie. Na stronie internetowej Brytyjskiego Stowarzyszenia Astronomicznego poświęconej Kampanii Na Rzecz Ciemnego Nieba znajdziemy symulator nocnego oświetlenia, który w prosty i czytelny sposób pokazuje zależność pomiędzy sposobem umieszczenia i rodzajem oświetlenia, a rozpraszaniem światła w atmosferze.

Rysunek 1 pokazuje najgorszy dla nieba i najmniej ekonomiczny sposób oświetlania terenów zabudowanych. Światło emitowane przez okrągłe lampy emitowane jest również prosto w niebo tworząc łunę widoczną nawet z odległości 100km oraz bezpośrednio oświetla okna mieszkańców  zakłócając ich nocny odpoczynek. Na dodatek aż 60% emitowanego światła tak naprawdę w ogóle nie oświetla terenu, a  przeznaczona nań energia elektryczna jest bezpowrotnie marnowana.

Rysunek 2 ukazuje już nieco lepszy wariant oświetlenia. Od górnej strony lamp zamontowane są osłony, które redukują emisję światła w pionie. Niestety nadal część światła rozpraszana jest na boki. Ponownie marnujemy energię elektryczną, a spora ilość światła nadal oświetla okna budynków.

Rysunek 3 pokazuje najbardziej efektywne, najbardziej ekonomiczne i zarazem najbardziej przyjazne środowisku oświetlenie. Żarówki przy tym wariancie mogą mieć mniejszą moc i umieszczone są wewnątrz lampy, która posiada ekranowanie zarówno od górnej strony lampy, jak i jej boków kierując światło w dół w postaci stożka. Teren jest równomiernie oświetlony, ale pionowa emisja światła w atmosferę oraz niepotrzebne oświetlanie okien jest praktycznie całkowicie wyeliminowane.